Społeczeństwo brazylijskie - tak katolicy, jak też wierni innych wyznań i religii - bardzo spontanicznie wyrażało smutek i żal z powodu śmierci Jana Pawła II. Brazylijczycy są bardzo spontaniczni w uzewnętrznianiu swoich uczuć. Tak też było po śmierci Jana Pawła II. Trudno opisać te wszystkie przejawy ich szacunku, miłości, przywiązania do Osoby Papieża Jana Pawła II.

W całym kraju sprawowane były Msze św. za zmarłego Papieża. Władze państwowe ubolewały nad śmiercią „Jana Bożego”, jak nazywany był tutaj z czułością  Ojciec św. Jan Paweł II. 

Brazylijczycy wyrażali bardzo wylewnie swoją miłość i przywiązanie do Jana Pawła II. Od chwili podania wiadomości o śmierci Papieża wierni spieszyli do świątyń, aby poprzez modlitwy i uczestnictwo w Eucharystii modlić się za zmarłego Ojca św. Na terenie całego kraju, podczas niedzielnych Mszy św. - które na ogół są bardzo żywo i radośnie przeżywane - wyczuwało się w świątyniach wielką zadumę, powagę i na wielu, wielu twarzach pojawiały się łzy z powodu utraty Kogoś Bliskiego.  

Po śmierci Ojca św. prezydent państwa, prezydenci Senatu, Izby Deputowanych, jak również prezes Najwyższego Trybunału Federalnego wystosowali oficjalne noty, wyrażając ubolewanie z powodu śmierci Jana Pawła II. Ponadto prezydent Lula ogłosił siedmiodniową żałobę narodową. Prezydent państwa, w swoim wystąpieniu stwierdził, że ma wobec zmarłego Papieża „dług wdzięczności”. Według prezydenta, „ludzkość utraciła kogoś więcej niż Papieża. Utraciła symbol pokoju”. Ponadto wzruszony Lula podkreślił: „tylko mogę prosić Boga, aby napełnił naszą planetę ludźmi z taką odwagą, jaką posiadał Jan Paweł II, jak też z takim samym poświęceniem i wytrwałością i wiarą w dobro”. Prezydent dodał, że Papież miał wielki szacunek do Brazylii i zawsze chciał być informowany o tym kraju. Podczas spotkań z władzami, biskupami pytał o  sytuację panującą w Brazylii.

Z powodu śmierci papieża i uroczystości pogrzebowych, Komisja Główna Episkopatu zdecydowała o przesunięciu na późniejszy termin realizację Konferencji Generalnej Episkopatu, która miała się odbywać w dniach od 6 do 15 tego miesiąca.

Prezydent Luiz Inácio Lula da Silva, prezydent Izby Deputowanych Severino Cavalcanti, prezydent Senatu Renan Calheiros, prezes Najwyższego Trybunału Nélson Jobim, minister spraw zagranicznych Celso Amorim, a także byli prezydenci Itamar Franco i Fernando Henrique Cardoso wzięli udział w uroczystościach pogrzebowych Jana Pawła II w Watykanie.

Śmierć Papieża Jana Pawła II dla wspólnoty polonijnej w Brazylii stała wielką stratą. Polonia utraciła w Osobie Jana Pawła II tego, który odmienił jej status społeczny w miejscowym społeczeństwie. Można zaryzykować stwierdzeniem, że historia Polonii brazylijskiej dzieli się na dwa okresy. Pierwszy, to czas do wyboru kardynała Karola Wojtyły na papieża. Drugi natomiast, to czas od wyboru Jana Pawła II. Z chwilą wyboru Polaka na stolicę Piotrową tutejsi Polonusi zaczęli bardziej wierzyć w siebie i swoje możliwości. Zaczęliśmy obserwować – w związku z wyborem Polaka – budzenia się świadomości, co do polskiego pochodzenia tych, którzy wcześniej nie uzewnętrzniali swoich korzeni. Ponadto tutejsze społeczeństwo również zmieniło swoje patrzenie na polskich potomków. Słowo Polak przybrało wymiar pozytywnego znaczenia. Zaprzestano wyszydzania się z osób polskiego pochodzenia. Już sama wizyta Jana Pawła II w Brazylii w 1980 r. i Jego spotkanie ze wspólnotą polonijną w dniu 5 lipca tegoż roku w Kurytybie podniosło status społeczny tutejszego społeczeństwa polonijnego.  Cały pontyfikat Jana Pawła II stał się bodźcem do umacniania się w środowisku polonijnym tożsamości etnicznej.

Odejście 2 kwietnia 2005 r. Jana Pawła II do Domu Ojca stało się dla tutejszej Polonii czasem refleksji nad całym dziedzictwem Jego posługiwania Kościołowi i światu, a także Jego wpływem na jej obraz wobec samej siebie i w społeczeństwie brazylijskim. Od chwili śmierci Papieża kurytybski park miejski noszący Jego imię, gdzie znajduje się skansen polskich chat )zbudowanych przez pierwszych imigrantów polskich w Paranie) stal się szczególnym miejscem nawiedzenia, refleksji i modlitwy za zmarłego Papieża. Szczególnie osoby polskiego pochodzenia, jak też i Brazylijczycy zaczęli odwiedzać chatę zamienioną na kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej. W tym domu, bowiem, Jan Paweł II był podejmowany 5 lipca 1980 r. chlebem i solą przez przedstawicieli wspólnoty polonijnej na stadionie „Couto Pereira” w Kurytybie.

Szczególnym momentem publicznego, uczuciowego przywiązania tutejszej Polonii do Osoby Jana Pawła II była Msza św. sprawowana w bazylice-katedrze w Kurytybie w dniu 8 kwietnia 2005 r. W Eucharystii koncelebrowanej pod przewodnictwem arcybiskupa-metropolity Moacyr Vitti wzięła udział pokaźna liczba polskich księży pracujących w Kurytybie. Księża z Prowincji Towarzystwa Chrystusowego odprawiający w tym czasie rekolekcje włączyli się w kurytybską celebrę sprawowaną za Zmarłego Papieża. Spośród  bardzo licznie zebranych wiernych wyróżniały się delegacje polonijnych organizacji z pocztami sztandarowymi. Także dzieci, młodzież w polskich strojach regionalnych podkreślały szczególną obecność Polonii na tej Mszy św. Jednak tym co najbardziej rzucało się w oczy - nawet dla przypadkowego przechodnia przy katedrze czy też wiernych zebranych w świątyni – była młodzież polonijna z małymi chorągiewkami polskimi wpiętymi w bluzki czy marynarki. Młodzież tutejsza tak bardzo żywiołowa i krzykliwa, tym razem była bardzo skupiona, poważna, podkreślająca szczególny moment w swoim  życiu: miłość i przywiązanie do Osoby Papieża Polaka; także po Jego  śmierci. 

Mamy nadzieję, że zasiew Jana Pawła II w sercach naszej brazylijskiej wspólnoty polonijnej będzie przynosił – tutaj w Brazylii - trwale owoce: przywiązania do wiary katolickiej, do swoich korzeni, polskiej tradycji, kultury. Mimo, że młode pokolenie nie zna języka swoich przodków, to jednak jego mentalność, fizjonomia mają swoją polską charakterystykę, obecną w bogatym kolorycie Narodu brazylijskiego będącego przepiękną mozaiką wspólnot etnicznych, rasowych, kulturowych!

Z pewnością wkład Jana Pawła II w utwierdzenie tożsamość etnicznej tutejszego środowiska polonijnego pozostanie bardzo trwały na nadchodzące czasy...   

Zdzislaw MALCZEWSKI SChr