1 maja 2009 r. w miasteczku Aguia Branca (Orzeł Biały), w stanie Espírito Santo, rozpoczęły się uroczyste obchody 80. rocznicy kolonizacji polskiej w tamtym przepięknym regionie Brazylii. W godzinach wieczornych na placu przy Domu Polskim miało miejsce otwarcie obchodów tej szczególnej rocznicy; ważnej nie tylko dla społeczności polonijnej, ale także dla całego społeczeństwa municypium. Dom Polski pięknie podświetlony i udekorowany. Z balkonu powiewają flagi: Brazylii, Polski, stanu Espirito Santo i municypium Aguia Branca. Na obszernym placu przy Domu Polskim ustawiono wielkie namioty, a w nich stoiska z typowymi polskimi daniami i ciastami, jakie potomkowie imigrantów przygotowali z wielkim sercem i ofiarnością. Dekoracje namiotów, tak jak Domu Polskiego, nawiązywały w swoich kolorach do polskich barw narodowych. Wokół stoisk z jedzeniem i napojami chłodzącymi przewijały się grupy ludzi zaciekawionych polską sztuką kulinarną. Przy stołach zasiadły grupy rodzin, zaprzyjaźnionych osób - w typowo brazylijskim stylu: przy głośnych rozmowach – i degustowały tutejsze, polskie smakołyki. Wśród uczestników tego festynu znalazł się polski konsul z São Paulo – Jacek Ogrodzki. Od kiedy polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych zlikwidowało konsulat generalny w Rio de Janeiro stan Espirito Santo podlega pod kompetencje konsulatu generalnego w São Paulo. W festynie bierze udział grupa chrystusowców oraz kilku polskich i polonijnych intelektualistów przybyłych do Aguia Branca, aby uczestniczyć w zaplanowanym na 2 maja sympozjum naukowym. Uroczyste i oficjalne otwarcie obchodów odbywa się w typowo brazylijskim zwyczaju: imiennie wywoływane zostają wybrane osoby, aby udały się na podium ustawionym pod olbrzymim namiotem. Tak więc zaproszeni zostali: miejscowy prefekt municypium Angelo Antonio Corteleti, prezes Stowarzyszenia Polskiego Orzeł Biały Jose Carlos Kubit, wszyscy obecni chrystusowcy (ks. proboszcz Zbigniew Czerniak, ks. Alceu Zembruski – wice prowincjał, ks. Jan Flig, ks. Alojzy Laimann i ks. Zdzisław Malczewski), polski konsul przybyły z São Paulo, intelektualiści polscy i polonijni zaproszeni na sympozjum Brazylia – Polska, oraz inne wpływowe osoby. Spośród obecnych na podium zostali poproszeni o zabranie głosu: prefekt municypium, organizator sympozjum ks. Zdzisław Malczewski TChr, sekretarka Stowarzyszenia Polskiego Aline Kordas Agilar. Z kolei przy gromkim śpiewie polskiego „Sto lat” dzieci - najmłodsi członkowie zespołu folkloru „Orzeł Biały” - wykonały odpowiednio przygotowaną aranżację tańca do muzyki „Sto lat”. Jeszcze tego wieczoru odbywa się prezentacja tańców folkloru polskiego (najmłodsi członkowie polonijnego zespołu z Aguia Brana) oraz włoskiego z miasta Nova Venêcia (oddalonego o kilkadziesiąt kilometrów od polskiego miasteczka). Do późnych godzin nocnych rozlegała się głośna muzyka występującego zespołu prezentującego brazylijskie, współczesne piosenki. Klimat zabawy, konsumpcja potraw polonijnych i napojów chłodzących, głośne rozmowy, w których mieszały się nawzajem język polski i portugalski, trwały przez wiele godzin, a nikomu nie było spieszno, aby wracać do domu.

W drugim dniu świętowania ma miejsce sympozjum naukowe: Brazylia - Polska. Odbywa się w audytorium jednej z miejscowych szkół. Podobnie, jak poprzedniego dnia, tak również na rozpoczęcie sympozjum, zaproszono imiennie wybrane osoby do zajęcia miejsca przy stole prezydialnym. Po odśpiewaniu hymnu municypalnego, następuje otwarcie sympozjum. W imieniu miejscowych władz administracyjnych przemawia prefekt municypium Angelo Antonio Corteleti. Z kolei ks. Zdzisław Malczewski TChr przemawia w imieniu organizatorów sympozjum. W krótkich słowach zarysowuje ideę zorganizowania tego nietypowego przedsięwzięcia, które miałoby się odbyć w małym, brazylijskim miasteczku. Inicjatywa wyszła na początku ubiegłym roku od ks. mgr Zbigniewa Czerniaka TChr - proboszcza parafii pod wezwaniem św. Józefa oraz Luiza Carlosa Fedeszyna – działacza polonijnego w Aguia Branca. Ks. Zdzisław podjął się organizacji tego przedsięwzięcia. Nawiązał kontakty z polskimi i polonijnymi intelektualistami, którzy ochotnie przyjęli zaproszenie do zaprezentowania odpowiedniego tematu. Podczas swojego wystąpienia ks. Zdzisław przedstawia zebranym w audytorium ponad 100 osobom (większość stanowiła młodzież) motyw przewodni tego sympozjum: 140 lat emigracji polskiej w Brazylii, 80 lat kolonizacji polskiej w Orle Białym i obecny rok poświęcony Słudze Bożemu Ojcu Posadzemu TChr.  Ten rok dedykowany Ojcu Ignacemu ma szczególną wymowę, właśnie tutaj w Brazylii, dla społeczności polonijnej w Orle Białym, gdzie Ojciec Ignacy służył naszym emigrantom w początkach trudnego życia emigracyjnego. Z kolei omawia przygotowany program sympozjum. Został on tak pomyślany, aby poprzez panoramę 140 lat polskiej imigracji w Brazylii i inne zagadnienia związane z problematyką imigracyjną i tożsamością dojść do ukazania współczesnej rzeczywistość społeczności polonijnej w Aguia Branca.

Temat sympozjum brzmiał następująco: „Polacy w Brazylii: dziedzictwo i wyzwania”. Oto program pierwszej część sympozjum: moderator: prof. dr Henryk Siewierski - UnB - Uniwersytet w Brasílii;

prof. Mariano Kawka – Uniwersytet „Uniandrade” – Kurytyba: „Imigracja polska w Brazylii – 140 lat”;

prof. dr Cláudia Regina Kawka Martins – Colégio Militar – Kurytyba: „Brazylia przedstawiana emigrantom/imigrantom polskim”;

prof. dr Henryk Siewierski - UnB - Uniwersytet w Brasílii: „Polska i Brazylia: Więzy historyczne i kulturalne”.

Po przedstawionych trzech referatach odbyła się dyskusja otwarta poprowadzona przez moderatora.

Po przerwie obiadowej odbyła się druga część sympozjum:

moderator: prof. Mariano Kawka;

prof. dr hab. Tadeusz Paleczny – Uniwersytet Jagielloński – Kraków: „Przypadek brazylijski: proces formowania narodowego lub fenomen latynoamerykanizacji?”;

ks. dr Zdzisław Malczewski TChr – redaktor czasopisma „Projeções” – Kurytyba: „Polonia w Orle Białym współcześnie. Analiza przeprowadzonych badań”.

Pod koniec sympozjum w towarzystwie miejscowego proboszcza przybył do audytorium biskup Zanoni Demettino Castro, ordynariusza diecezji São Mateus. Do zabierających głos w dyskusji dołączył także wspomniany hierarcha, który zachęcał zebranych do podtrzymywania kultury, odszukiwania i podtrzymywania swojej tożsamości etnicznej. Bardzo ciepło wypowiadał się o imigrantach polskich i ich potomkach. Na koniec zaśpiewał poprawną polszczyzna „Sto lat”. Nauczył się tej polskiej pieśni biesiadnej w seminarium w Brasilii, gdzie uczył śpiewu utalentowany muzyk ks. Wołczański.  W prywatnej rozmowie ze mną biskup z szacunkiem wypowiadał się o tym - nieżyjącym już - polskim misjonarzu.

Po przedstawionych dwóch referatach odbyła się także interesująca i bogata dyskusja koordynowana przez moderatora. Godnym podkreślenia jest obecność wśród uczestników sympozjum Adama Czartoryskiego – konsula honorowego RP i przybyłego z Vitória, ze stolicy Espirito Santo. Konsul zawsze uczestniczy w uroczystościach polonijnych w Orle Białym i udziela swojego poparcia.  

Zamknięcia sympozjum dokonał przedstawiciel miejscowej społeczności polonijnej Luiz Carlos Fedeszyn.

Tego samego dnia o godz. 18,oo rozpoczęła się w kościele parafialnym uroczysta Msza św. koncelebrowana pod przewodnictwem biskupa Zanoni Demettino Castro, ordynariusza diecezji São Mateus. Na początku Eucharystii przemawia miejscowy proboszcz kierując do zgromadzonych słowa serdecznego powitania. Z kolei ks. Alceu Zembruski TChr – wice prowincjał chrystusowców w Brazylii, odczytał nadesłany z Poznania okolicznościowy list ks. Tomasza Sielickiego TChr – przełożonego generalnego Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej, skierowany do wiernych Aguia Branca z okazji obchodów 80. lecia początków polskiej kolonizacji w tym regionie Brazylii. Wierni bardzo żywo i z zaangażowaniem uczestniczą w uroczystej i bogatej w symbolikę Liturgii. Pieśni śpiewane są po polsku i portugalsku. Okolicznościowe kazanie wygłasza brazylijski hierarcha. Mówi ciepło i z wielką sympatią o polskiej kolonizacji, jak też zachęca wszystkich do podtrzymywania kultury etnicznej oraz brazylijskiej. W swoim słowie biskup uwrażliwia wiernych na potrzebę pogłębiania swojej osobowej tożsamości. Dzięki temu człowiek poznaje swoją wartość i potrafi z szacunkiem podchodzić do drugiego, innego człowieka. Pod koniec Mszy św. wszyscy zebrani w - pięknie i gustownie odremontowanej – świątyni odśpiewali z typowo brazylijską werwą „Sto lat”. Wielką niespodzianką urządził biskup Zanoni Demettino Castro tak dla zebranych Polonusów, jak też wiernych o innym rodowodzie etnicznym, kiedy zaśpiewał po polsku solo „Sto lat”! Żywiołowe oklaski zebranych były odpowiedzią na sympatyczny i miły gest ze strony pasterza diecezji. Przed błogosławieństwem ks. proboszcz Zbigniew Czerniak TChr informuje wiernych, że przy wyjściu z kościoła będą rozdawane obrazki z podobizną Sługi Bożego Ojca Ignacego i modlitwą w języku portugalskim do Boga za Jego pośrednictwem o szczególne łaski. Na tę okazję ks. proboszcz przygotował 5 tysięcy obrazków. Jest to inicjatywa godna pochwały i naśladowania dla nas chrystusowców, duchowych synów Ojca Ignacego.  

Po Mszy św. w centrum duszpasterskim parafii odbyła się kolacja, na którą został zaproszony biskup ordynariusz diecezji São Mateus, obecni księża, intelektualiści, którzy przedstawiali swoje referaty podczas sympozjum, prefekt municypium z małżonką, prokurator wymiaru sprawiedliwości oraz wybrani przedstawiciele Polonii.  

Po kolacji, już na plebanii wokół biskupa zgromadzili się duchowni i intelektualiści na długą i serdeczną pogawędkę przy lampce wina.  Po tym spotkaniu wszyscy udali się przed Dom Polski, aby włączyć się w festyn. Przed naszymi oczyma ukazał się wielki tłum ludzi, którzy nie tylko z miasteczka i jego okolic, ale i z odległych miast przybyli na to wielkie świętowanie Polonii Orła Białego. Muzyka, serwowane polskie potrawy, napoje chłodzące, ale  nade wszystko spotkanie ludzi o różnorodnym rodowodzie etnicznym ukazywało to szczególne i piękne zbratanie. Wśród zebranych większość stanowiła wesoła, roześmiana młodzież. 

W niedzielę wieczorem – do późnych godzin nocnych - kontynuowano świętowanie na placu przy Domu Polskim.    

Podczas trzydniowego obchodu 80 lat polskiej kolonizacji w Aguia Branca Dom Polski był otwarty dla zwiedzających, przybyłych z różnych stron Brazylii, gości. Przeglądając księgę, do której wpisywali się zwiedzający, zauważyłem, że liczba zapisanych nazwisk z podaniem miejscowości pochodzenia zbliżała się do 10 tysięcy! Oznacza to, że rocznie odwiedza Dom Polski ponad trzy tysiące osób! Dom ten jest szczególnym miejscem. To nie tylko wizytówka Orła Białego, ale przede wszystkim jest to centrum promujące polską kulturę i utrzymujące pamięć o polskich pionierach kolonizujących ten region. W pomieszczeniach Domu Polskiego zajmuje szczególne miejsce Muzeum Imigranta Polskiego. Dzięki zbiorom znajdującym się w nim, odwiedzający może zapoznać się z historią polskiej emigracji w tym przepięknym zakątku stanu Espirito Santo.

Dokonując podsumowania sprawnie zorganizowanych obchodów 80 lat polskiej kolonizacji chciałbym podkreślić to, co najbardziej dotykało mojego serca. Otóż miejscowa, dynamiczna społeczność polonijna cieszy się nie tylko poparciem swoich polskich duszpasterzy-chrystusowców, ale również – i to jest czymś bardzo cennym i godnym podkreślenia – miejscowych władz administracyjnych, różnych instytucji, organizacji. W przeróżne prace, posługi podczas trzech dni polonijnego świętowania włączyli się ochotnie i z sercem Brazylijczycy o różnorodnym rodowodzie etnicznym. Tak więc, polonijne świętowanie w Orle Białym było świętowaniem całej społeczności lokalnej! Oby takich przejawów ducha wspólnoty i wieloetnicznego zbratania było coraz więcej w tym otwartym, gościnnym, pełnym serdeczności Narodzie brazylijskim!

Zdzisław MALCZEWSKI TChr

Aguia Branca, 3 maja 2009 r. w uroczystość N.M.P. Królowej Polski i brazylijskiego obchodu Dnia Polskiego Imigranta.